‘We hebben nu wel besproken dat je met je kind over internet moet praten, over seks, privacy, misleidende reclame, de schoolregels voor het gebruik van de mobiel en zo, maar hoe breng ik het mijn zoon aan zijn verstand dat huiswerk veel beter zou gaan als hij internet en z’n mobiel eens even uitzet?’

De moeder die mij deze vraag stelt tijdens onze ouderavond over mediaopvoeding steekt haar beide handen in wanhoop omhoog. Ze heeft het al vele keren gezegd en er zelfs ruzie over gemaakt, maar het helpt allemaal niets. Een vader reageert: ‘Ik probeer mijn dochter duidelijk te maken dat het belangrijk is om elkaar gewoon eens aan te kijken tijdens het eten. Daarom mag er geen mobiel mee aan tafel. En ik vind ook dat het goed is om eens even helemaal níets te doen, omdat je dan nieuwe gedachten krijgt.’

Dat is inderdaad de ervaring in veel gezinnen: er wordt huiswerk gemaakt met alles ‘aan’. En dan hebben we het niet over een beetje muziek, zoals bij ons vroeger, want dat is niets vergeleken bij nu. Er zijn altijd één of meer apparaten binnen handbereik met Facebook, Twitter, 9Gag, games, Tumblr, YouTube… En ondertussen lopen er WhatsAppjes en een sms-je binnen.

Pubers multitasken omdat hun hersens dat lekker vinden. Ze zullen daar dus niet snel uit zichzelf mee stoppen. Van nature zijn onze hersens erop ingesteld om veel zaken tegelijk in de gaten te houden. Je weet tenslotte maar nooit of je de kans krijgt om voedsel te scoren of jezelf voor te planten. Je concentreren op zoiets als huiswerk vraagt het tegenovergestelde: volledige aandacht voor één ding, waarbij je je moet afsluiten voor alle kansen die voor je overleving van belang zijn. Vertaald naar nu: voor puberhersens voelt het onnatuurlijk om zich af te sluiten van de vriendengroep waarbinnen hij functioneert. Hoezo mobiel uit? Zonder die verbinding verlies je dat gevoel van verbondenheid waarvan je afhankelijk bent. Stilte en rust? Daar zitten puberhersens dus echt niet op te wachten. Jongeren zijn niet zozeer verslaafd aan sociale media, maar aan contact met vrienden.

Kortom, je concentreren moet je leren. Maar meer nog: je moet er het nut van inzien. En zolang een tiener niet begrijpt waarom jij als ouder moeilijk doet, kun je trekken en duwen wat je wilt, maar dan zal je kind blijven multitasken tot hij blijft zitten… en daarna!

Soms kan het wel
Het ene multitasken is het andere niet. Een ervaren piloot is een supermultitasker, maar ook hij kan niet tijdens het landen een WhatsAppje naar zijn vriendin sturen. Als taken elkaar niet in de weg zitten omdat ze vanuit verschillende hersengebieden worden aangestuurd, kun je ze gemakkelijker tegelijk doen. Maar verschillende taken uitvoeren die tegelijkertijd een beroep doen op hetzelfde hersengebied, dat gaat niet. Ook niet als je vrouw bent (vrouwen zijn vooral heel handige switch-taskers: ze kunnen snel heen en weer gaan tussen taken, waardoor het lijkt alsof ze die tegelijkertijd doen), en al helemaal niet als je puber bent, want bij hen loopt de samenwerking tussen verschillende hersengebieden minder soepel dan bij volwassenen.

Soms kan het wel. Eén van mijn kinderen moet vaak tekeningen uitwerken voor school. Dat is prima te doen met muziek, Facebook en Twitter op de achtergrond. Als ik haar dan ook nog hoor zingen, herken ik die gelukstoestand die we ook wel flow noemen: je doet iets wat je goed kunt en daar ga je dan helemaal in op. Je vergeet de tijd en geniet, zonder dat je je daarvan helemaal bewust bent. Pas als je ‘uit de flow’ bent, voel je hoe fijn het was.

Meer tijd kwijt
Maar als mijn dochter wiskundesommen moet maken, waarbij ze voortdurend bezig is een probleem op te lossen, heeft ze haar denkhersens nodig. Dat is al multitasking genoeg! Als ze dan ook nog Facebook en Twitter heeft openstaan, gaat het mis. Elke keer dat er een berichtje komt, raakt ze uit haar concentratie. Het duurt dan een kleine tien minuten voordat ze weer al haar aandacht kan opbrengen voor de opgave. Uit onderzoek blijkt dat mensen meestal niet meteen teruggaan naar de taak die ze hebben onderbroken, maar eerst een omweggetje maken van tussen de 10 en 20 minuten. Even naar het toilet, de poes aaien, hé wat gebeurt daar buiten, thee halen, iets zeggen tegen je broer, even kijken of er nog wat op Twitter gebeurt, een linkje volgen en weg ben je…

Bij huiswerk waarvoor je je volle aandacht nodig hebt, is elke afleiding dus heel kostbaar. Multitasken heeft dan altijd drie verliespunten:
1. Alles wat je doet duurt langer.
2. Je maakt meer fouten.
3. Het creëert meer onrust in je lijf.

Alle reden dus om je kind te vertellen dat het huiswerk sneller, beter en prettiger zal gaan zonder mobieltje in de buurt, en zonder al die open schermen op internet die je toch niet nodig hebt. De moeder op die ouderavond had dus gewoon gelijk. Maar ja, hoe krijg je pubers zover dat ze zich daar iets van aantrekken?

Doe de test
Er zit maar één ding op en dat is dat je je puber zelf laat voelen hoe het werkt met dat multitasken. Stop met discussiëren en ruziemaken, maar leg uit wat multitasken is en wanneer het wel en niet kan. Doe een testje via YouTube, en daag hem daarna uit om de proef op de som te nemen. Dat pak je zo aan:

1. Kies twee plekken in huis om huiswerk te maken: eentje mét afleiding en eentje zonder.

2. Laat je kind de eerste helft van een leertaak (bijvoorbeeld Franse woorden) met alle gebruikelijke afleiding op de ene plek doen, en de tweede helft op de andere plek. Neem de tijd op. Overhoor, tel de fouten en vergelijk het resultaat. Doe het nog een paar keer met andere taken. Zoals: een stuk samenvatten, een tekst schrijven, wiskunde maken, een tekst lezen. Het gaat erom dat je kind ervaart hoe het leren gaat en ziet wat het verschil in resultaat is. Probeer het ook met toetsen.

3. De crux zit in het samen praten over de ervaring, waardoor je kind beseft dat hij zelf invloed kan uitoefenen op het leerproces. Zo leert hij op den duur zelf keuzes te maken die passen bij het doel dat hij heeft. Als hij gewoon alles ‘aan’ wil hebben omdat hij verliefd is en geen berichtje van haar wil missen, en het er dus niets toe doet dat hij nu twee keer zo lang bezig is met huiswerk, dan is dat zijn keuze. Maar als hij een afspraakje met haar heeft en zijn werk dus zo snel mogelijk af wil hebben, kan hij beter besluiten om alles even uit te zetten. En zo worden ze, hopelijk zonder onnodig zittenblijven, geleidelijk zelf wijzer.

Maar bedenk: het ís tegennatuurlijk en het gaat niet zonder training.

‘Leren is wel lastig zo’
Anouk Slagter (12) uit Franeker
‘Tijdens het huiswerk maken heb ik mijn computer aan. Dan staat eigenlijk alles open: MSN, Skype, Hyves, Twitter en Facebook. Als ik een geluidje hoor, ga ik eerst dat bericht lezen en beantwoorden en dan weer terug naar mijn huiswerk. Dat is best wel afleidend, eigenlijk. Vooral met leren is het lastig, dan móet ik me concentreren, anders krijg ik het niet in mijn hoofd. Ik ga wel eens beneden zitten, daar heb ik geen computer. ’s Avonds zit ik meestal te WhatsAppen totdat mijn moeder boos wordt en zegt dat ik moet stoppen. Soms ga ik dan nog stiekem even door op MSN. ’s Nachts ligt mijn telefoon naast mijn bed in de oplader. Op stil, dat wel.

Ik denk dat ik hogere cijfers zou halen zonder mijn mobiel en pc. Maar ik zou ook niet zonder kunnen. Ik chat met mijn vrienden en als er iets ergs is, kan ik altijd iemand bellen. Dat vind ik belangrijk. Soms zit ik achter mijn laptop en zou ik eigenlijk buiten willen zijn. Sporten of iets creatiefs doen of zo. Ik denk best vaak: in al die tijd dat ik met mijn mobiel bezig ben, had ik ook wel iets anders kunnen doen.’

‘Ik verveel me nooit meer’
Ramses de Bruijn (16) uit Bloemendaal
‘Ik heb een Blackberry, een laptop en een iPod met wifi. Mijn computer gebruik ik vooral voor het maken van films van Call of Duty, dat is een schietspel op de X-Box. Die films zet ik op YouTube. Ik heb YouTube eigenlijk altijd wel openstaan als ik huiswerk maak. Het leidt wel af, ja. Als ik huiswerk maak, vind ik na een tijdje dat ik wel een pauze verdiend heb. Dan bekijk ik even een paar tutorials of filmpjes die anderen hebben gemaakt. Ondertussen overleg ik via Skype met mensen die ik via YouTube heb leren kennen. Soms komen ze zelfs uit Amerika! En ik vind het leuk om reacties te lezen op mijn films of om te checken hoe vaak die bekeken zijn. Maar ja, dat duurt allemaal toch altijd langer dan je denkt. Soms is dat vervelend, zoals tijdens de proefwerkweek. Het lukte me gewoon niet om te leren, ik was te snel afgeleid. Toen heb ik mijn laptop beneden gezet. Ik mocht hem van mezelf pas ophalen als ik hem echt nodig had. Uiteindelijk lukte het me toen wel om te leren.’

Ben jij een multitasker?
Op internet staan verschillende testjes om te zien of je kunt multitasken. Soms voel je letterlijk de verwarring als een soort spanning in je hoofd. Leuke testjes om samen met je kind te doen. Surf naar:www.youtube.com/BoekFocus.

Info
Justine Pardoen is hoofdredacteur van Mediaopvoeding.nl, vraagbaak voor ouders en professionals over de begeleiding van kinderen en media. Deze is ontstaan uit een samenwerking tussen het Nederlands Jeugdinstituut, Ouders Online en de stichting Mijn Kind Online. Vragen worden gratis beantwoord. Op 27 november houdt Justine Pardoen een inleiding op de Nationale Ouderavond Jongeren & social media.

Meer tips? Eind november verschijnt van Justine Pardoen het boek Focus! Over sociale media als de grote afleider (SWP).
Uit J/M voor ouders.